Klimaatverandering zorgt voor urgente uitdagingen als het gaat over water: Wat doen we met extreme neerslag, hittestress en droge perioden? Watertekorten nemen toe, terwijl tegelijkertijd de vraag naar water groeit. Hoe zorgen we er samen dus voor dat er in Limburg adequaat water beschikbaar is en blijft in de toekomst voor alles en iedereen? Met de Water Innovation Challenge worden studenten van het MBO, HBO en WO uitgedaagd om te werken aan dit belangrijke vraagstuk.
Samen met de Limburgse waterpartners Waterschap Limburg (WL), Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) gaan we in deze challenge op zoek naar jonge en enthousiaste talenten die met ons na willen denken over de actuele en toekomstige vraagstukken rondom de beschikbaarheid van water en zo bijdragen aan een vitale en duurzame Limburgse samenleving.
100 tot 120 minuten om een kick-off aan de studenten te presenteren.
Voorbereidingstijd voor onderwijsinstellingen is minimaal. De organisatie van de challenge ontzorgt de onderwijsinstellingen volledig.
Studenten van verschillende disciplines kunnen deelnemen aan de challenge. We zijn op zoek naar oplossingen in alle richtingen.
Kick-off is in te zetten op een moment dat het jullie onderwijsinstelling het beste uitkomt.
Kansen voor studenten om ervaringen op te doen in het werkveld.
Doorontwikkeling van innovatie en ideeën in samenwerking met onderwijsinstellingen en partners uit de waterketen.
Een verbindend platform tussen onderwijs, onderzoek en praktijk.
Toekomstige generaties betrekken en bewustzijn creëren over watervraagstukken.
Studenten mee laten denken bij het oplossen van watervraagstukken voor de toekomst.
Multidisciplinaire samenwerking aanmoedigen als weg naar betere oplossingen.
Verschillende stakeholders in Limburg gebruiken water en beïnvloeden het watersysteem. Denk hierbij aan huishoudens, bedrijven, landbouw, de openbare ruimte en natuurlijk de natuur. Het speelveld waar oplossingen gezocht kunnen worden is hieronder weergegeven:
Benieuwd naar hoe winnaars uit afgelopen edities de challenge hebben beleefd? We hebben hiervoor interviews afgenomen met Melanie Kersten en Kelly Krauth. In het vervolgtraject zijn zij vanuit verschillende invalshoeken aan de slag gegaan in de watersector.
Zo’n 30.000 bedrijven in Limburg maken gebruik van water. Meestal wordt hiervoor drinkwater of grondwater gebruikt, in totaal ongeveer 40 miljoen kuub. Het water noemen we dan proceswater en dit wordt voor heel veel verschillende zaken gebruikt. Zo wordt het gebruikt als koelwater, spoelwater, waswater en om het toilet door te spoelen van al die medewerkers enz. Doordat het in veel verschillende processen wordt gebruikt zitten er overal weer andere vervuilingen in het afvalwater. Soms zeer hoge geconcentreerde afvalstromen, maar ook temperatuurverschillen – kouder water of juist veel warmer water. In veel gevallen komt dit water in het riool terecht, maar soms zuiveren bedrijven het ook zelf waarna ze het water lozen op het oppervlaktewater of er iets nuttigs mee doen?
Het ene bedrijf gebruikt water alleen voor zijn werknemers die naar het toilet moeten. Terwijl een grootgebruiker van water wel bijna 1.000.000 m3 per jaar nodig heeft. Sommige bedrijven hebben in hun productieproces heel schoon water nodig terwijl andere een stuk mindere kwaliteit nodig hebben, dit kan dus zeer verschillend zijn tussen bedrijven.
Welke bedrijven gebruiken relatief veel water? Industrieën in Limburg zoals isolatieproducenten, chemiebedrijven op Chemelot en autoproducenten. Maar ook voedingsmiddelen bedrijven zoals slawassers en zuivelverwerkers gebruiken veel water in Limburg. Daarnaast gebruik de horeca, recreatie en hotellerie ook een flinke slok van het Limburgse zoete water. Alle bedrijven in Limburg gebruiken samen ongeveer 40 miljoen kuub water. Waarvan circa 60% drinkwater is en de rest voornamelijk eigen grondwaterwinningen. Daarnaast wordt er vaak nog koelwater gebruikt van oppervlaktewater, dat zit niet in de 40 miljoen kuub. Wanneer er een groot bedrijf bijkomt of verdwijnt heeft dit een flinke impact op het watersysteem en de infrastructuur. Zo kan de watervraag stijgen of juist dalen. En kan er meer of minder water beschikbaar komen bij een RWZI. En dat heeft dan weer invloed op hoeveel water er in de lokale beek terecht komt en beschikbaar is voor de flora en fauna.
Het grootste waterverbruik in kantoren is voor het toilet. Daar spoelen we dagelijks miljoenen liters drinkwater het riool in om onze ontlasting weg te werken. Een paar uitdagingen:
Lees meer
Thuis wordt er maar liefst 50 miljoen kuub drinkwater per jaar gebruikt in Limburg. Dit is 125 liter drinkwater per persoon per dag. Dit stroomt daarna samen met regenwater het riool in waardoor er 90 miljoen kuub afvalwater bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie terecht komt. Tijdens warme en droge perioden gebruiken we thuis nog veel meer water, voor de tuin en bijvoorbeeld zwembadjes.
De 500.000 huishoudens in Limburg gebruiken veel water. Het meeste wat we gebruiken is voor de douche (50 liter) en daarna het toilet (34 liter). Drinkwater dat we drinken is beduidend minder met maar 1 liter. Tijdens warme en droge perioden gebruiken we met z'n allen aanzienlijk meer water. Dan gaan we flink de tuin sproeien, zwembadjes vullen, een tweede keer douchen en drinken we natuurlijk veel meer. Dit doen we ook nog eens allemaal tegelijk in de ochtenduren of in de avond tussen 6 en 10 uur. Dit kan voor problemen zorgen waardoor er niet genoeg water beschikbaar is voor iedereen.
Een gedeelte van de Limburgers gebruikt naast drinkwater ook andere bronnen, zoals regenwater of grondwater via eigen grondwateronttrekkingen. Bij de meeste Limburgse gezinnen stroomt het regenwater dat op het dak valt via de regenpijp het riool in. Daarna stroomt het samen met al het afvalwater uit de woning via het gemeentelijk riolering richting de Rioolwaterzuiveringsinstallatie, oftewel de RWZI. Zo gaat er ieder jaar ongeveer 180 kuub aan water het huis uit! Naast regenwater en afvalwater zit dit vol met ontlasting, maar ook met babydoekjes, wattenstaafjes, watjes en nog veel meer vreemde zaken die de pompen en het riool verstoppen. Wat moet dit allemaal kosten? Voor een tweepersoonshuishouden is dat toch al snel 600 à 800 euro per jaar.
Voor drinkwater is dit 160 euro/jaar. Voor het zuiveren van het afvalwater ook ongeveer 160 euro/jaar. Dan betaal je de gemeente nog gemiddeld 215 euro voor de riolen. En tot slot betaal je ook nog de zogenaamde watersysteemheffing – zodat je huis niet onder water komt te staan – van tussen de 60 en 300 euro/jaar. Wist je trouwens ook dat er veel warmte verloren gaat in het riool. Het water voor de douche, het bad, de wasmachine, de vaatwasser, moet allemaal opgewarmd worden in de huizen en daarna zijn we het zo weer kwijt, nog een reden om minder te gebruiken of iets slims te bedenken.
Een paar uitdagingen:
Lees meer
Ruim de helft van de oppervlakte van Limburg is momenteel in gebruik als landbouw. En landbouw kan niks zonder water. Planten groeien en zweten (transpireren) waardoor waterdamp de lucht in gaat, zo krijgen we (op wereldschaal) uiteindelijk weer neerslag. Maar ook koeien en kippen hebben natuurlijk water nodig. In een warm en droog jaar allemaal wat meer dan normaal. Zo werd er in de jaren 2018 t/m 2020 50 miljoen kuub aan water (grondwater) gebruikt in de landbouw in Limburg. Dat is even veel als alle huishoudens van Limburg.
In het verleden was de landbouw vooral bezig om te zorgen dat er niet te veel water aanwezig was. Wanneer het grondwater te hoog stond kon de oogst immers mislukken. Daarom is een groot deel van de landbouwgrond zo ingericht dat regenwater zo snel mogelijk weggevoerd kan worden. Na drie droge zomers zien we dat dit extra droogte veroorzaakt en uiteindelijk in zoveel watergebruik resulteert dat beken leeg staan en het grondwaterpeil heel ver weg kan zakken. In het verleden werd er in Limburg zo'n 25 miljoen kuub grondwater opgepompt voor de landbouw, maar in de laatste droge jaren waren er dubbele cijfers (waarvan 90% van April tot September) terwijl er tegelijkertijd veel minder neerslag was en dus minder wordt aangevuld in de grond. Een deel van dit water gebruiken de planten om te groeien waarna het transpireert en in de atmosfeer terecht komt. Een ander gedeelte verdampt voordat het gebruikt kan worden of het stroomt in de grond weg of naar de beek.
Er gaat dus veel water verloren op weg naar de planten en dieren toe. En als het te droog wordt kan het Waterschap verbieden dat er oppervlaktewater gebruikt wordt voor de landbouw. En mogelijk in de toekomst zou het op momenten verboden kunnen zijn om grondwater te onttrekken als er voor ons allen (inclusief de natuur) te weinig overblijft. Daarmee zou de oogst in het gevaar kunnen komen. Niet ieder gewas of dier heeft evenveel water nodig. Ook de kwaliteit die nodig is kan verschillen. Zo groeit mais goed op grondwater maar hebben kuikentjes toch echt kristalhelder kraanwater nodig anders zouden ze meer antibiotica toegediend moeten krijgen. Met veel verschillende bronnen en kwaliteiten kan dus gespeeld worden! Heb je eigenlijk enig idee hoeveel water nodig is voor het maken van een kilootje biefstuk? Dat is 15 kuub, oftewel 15.000 liter water. Dit is nodig om het mais en soya te laten groeien.
Daarna naar de stal te transporteren, het rund drinkt ook nog gedurende zijn leven, bij de verwerking wordt water gebruikt en uiteindelijk als het op je bord ligt zou je de gehele eetkamer kunnen vullen met water dat nodig is geweest voor de productie van je biefstuk.
Een paar uitdagingen:
Lees meer
Ongeveer 24% van het land in Limburg is natuur (50.000 ha). Er zijn veel kleine landschapselementen (kleine bosjes en struwelen) en grotere natuurparels. Een deel van deze natuur is waterafhankelijk, oftewel ze zijn voor hun bestaan en ontwikkeling afhankelijk van bepaalde (grond)waterstanden en waterstandsdynamiek. De natuur – zowel de planten en dieren – hebben het extra moeilijk als gevolg van de droge jaren 2018, 2019 en 2020. Maar de natuur kan ons ook helpen door het water vast te houden wanneer het wel uit de lucht valt.
Van de totale oppervlakte provincie Limburg 220.985 ha is ca. 24% (53.968 ha) in gebruik als natuurgebied. Natuur is kwetsbaar, verdroging en de biodiversiteit neemt af. Voor de belangrijke natuurparels hebben we in het verleden doelen gesteld. Door het veranderd klimaat zijn deze niet of nauwelijks haalbaar. We krijgen steeds vaker te maken met pieklozingen door riool overstorten, algenbloei, zuurstoftekorten en droogvallende beken. Extra belasting als gevolg van veel watergebruik of te lage grondwaterstanden maakt het voor de natuur steeds lastiger.
De natuur die we in Limburg kennen is zeer divers, heide, loofbos, naaldbos, veen etc. Maar dit maakt de natuur zo bijzonder en kenmerkt de Provincie Limburg. De ene natuur is ook kwetsbaarder dan de andere voor droogte. Soms zelfs zo kwetsbaar dat er grootschalige bosbranden kunnen ontstaan. In veel natuurgebieden komen ook beken voor waar bijvoorbeeld vissen (en andere fauna) leven en migreren. Bij extreme neerslag wordt dit moeilijk voor de vissen en wanneer het zo droog is dat beken leeg staan zelfs onmogelijk. Het duurt jaren voordat de natuur zich kan herstellen als dit al kan.
Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat de natuur om kan gaan met deze extreme veranderingen? En kunnen we de natuur slim inzetten om ook in de andere focusgebieden oplossingen te vinden? En wat kunnen we van de natuur leren hoe we het watersysteem beter kunnen inrichten in de stad en daarbuiten? Een paar uitdagingen:
Lees meer
Onder openbare ruimte verstaan we alle ruimte die niet wordt ingenomen door huishoudens, landbouw, natuur en bedrijven. Denk hierbij aan groenvoorzieningen in steden, pleinen, sporthallen, iedere straat in Limburg, dijken, wegranden en ga zo maar door. Veel ruimte die wellicht nuttig kan worden ingezet ook in het kader van waterbeschikbaarheid. Daarnaast is ook hier water nodig. Om sportvelden te besproeien, en ook dijken kunnen door extreme droogte in de problemen komen...
De openbare ruimte is niet vaak ontgonnen gebied als het gaat om het toepassen voor andere functies dan die van openbare ruimte. We staan er niet snel bij stil. Ruimte die wellicht mogelijkheden biedt als het gaat om waterbeschikbaarheid. Momenteel besteden gemeenten en het Waterschap veel aandacht aan het voorkomen van wateroverlast (extreme neerslag). Om te zorgen dat we droge voeten houden. Een groot deel van de neerslag valt op wegen en stroomt in steden vaak weg via het riool en komt zo uiteindelijk in de zee terecht. Maar we moeten ook gaan kijken hoe we maatregelen kunnen nemen om watertekorten te voorkomen en beter om te gaan met droogte. De openbare ruimte heeft ook de grootste watervraag als het heet en droog is, net als in alle andere focus gebieden. Biedt de openbare ruimte hier kansen?
Een paar uitdagingen:
Lees meer
Hemelwater
Gemiddeld valt er in Zuid-Limburg meer neerslag dan in Noord-Limburg per jaar. (792mm t.o.v. 728) Lokaal komen er nog veel grotere verschillen voor.
Verdamping
Maar hoeveel er valt bepaalt niet direct hoeveel er beschikbaar is. Zo verdampt er jaarlijks ook veel water, zeker wanneer het droog en warm is.
Oppervlaktewater
In Limburg hebben we rivieren, beken, kanalen en meren. Hoeveel water er door Maas stroomt kan extreem variëren. Zo kan het zijn dat in een droge periode er minder dan 50 kuub aan water per seconde door de Maas stroomt terwijl tijdens het hoogwater van afgelopen jaar dit meer dan 3.000 kuub per seconde was.
Grondwater, ondiep en diep
Regenwater zakt de grond in. Daarna begint het aan een lange reis. Vaak is het zo dat hoe dieper water in de grond zit hoe langer het al onderweg is. Het water dat we onttrekken uit diepe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 grondwaterbronnen kan soms al 100den jaren daar zitten of ondergronds onderweg zijn. In Limburg hebben we 18 grondwaterbeschermingsgebieden. Hier zit relatief schoon grondwater dat we extra goed beschermen.
Transpireren
Water bevindt zich ook in planten. Planten transpireren waarna water in de atmosfeer terecht komt. Hoeveel dit is weten we niet precies en verschilt per seizoen.
Drinkwater
Voor de productie van drinkwater wordt circa 80 miljoen kuub aan water gebruikt waarvan uiteindelijk 72 miljoen ook daadwerkelijk wordt gebruikt door huishoudens en bedrijven. Ruim drie kwart komt uit de grond en een kleine kwart uit oppervlaktewater.
Afvalwater
Het meeste afvalwater is afkomstig van huishoudens en bedrijven. Een aanzienlijk deel wordt aangemengd met regenwater wat in de kolken op straat verdwijnt en zo in het riool terecht komt. Samen circa 140 miljoen kuub.
Gezuiverd water
Jaarlijks komt er 140 miljoen kuub gezuiverd water uit de rioolwaterzuiveringsinstallaties in Limburg. Een enorme hoeveelheid water en een bron voor oplossingen.
Leidingen
Er wordt in Limburg flink wat drinkwater en afvalwater getransporteerd. Zo kennen we een gezamenlijk netwerk van 18.000 km aan leidingen in Limburg. Dat is een retourtje Maastricht Tokio. En in die leidingen zit dus ook altijd flink wat water.
Waterdamp
Heel veel water wordt gebruikt om te koelen. Bij energie productie en in de industrie. Het grootste deel van het water stroomt daarna terug in de rivier maar een gedeelte stijgt ook op als waterdamp en komt zo weer in de atmosfeer terecht.